درباره مربی (مربیگری) مهدکودک
مهد کودک پل ارتباطی بین دوران خردسالی و مدرسه ابتدایی است. دوران گذاری است که کودک را برای شروع زندگی اجتماعی و تحصیل آماده می‌کند. در این دوران مربی مهد کودک نقش تعیین‌کننده‌ای خواهد داشت؛ مربی همزمان که کودک را برای تحصیل آماده می‌کند، مهارت‌های ابتدایی زندگی را هم به او می‌آموزد. صبوری و عشق به کودکان از اصلی‌ترین مشخصه‌هایی است که یک مربی مهد کودک را به آن می‌شناسند. بیهوده نیست که او را مهم‌ترین و اثرگذارترین معلم تمام دوران مدرسه یک دانش‌آموز می‌دانند.
مربی مهدکودک چه کارهایی انجام می‌دهد؟
خیلی از وظایف و مسئولیت‌های مربی مهد کودک مشابه مربی و معلم‌های مدرسه است؛ با این تفاوت که دانش‌آموزان مهد برای اولین‌بار است که در محیطی آموزشی قرار می‌گیرند و هیچ تجربه‌ای پیش از این ندارند. برخی از مسئولیت‌های مربی مهد کودک اینگونه بیان شده:
- آموزش مهارت‌های ابتدایی خواندن و نوشتن
- آموزش ابتدایی اشکال، رنگ‌ها و اعداد با کمک ابزارهای مختلف
- آموزش مهارت‌های رفتاری و اجتماعی
- آموزش اصول اولیه بهداشت شخصی
- بازی‌های خلاقانه و آموزشی، داستان‌خوانی و قصه‌گویی
- تهیه و تنظیم طرح برنامه روزانه کودکان در چارچوب برنامه‌های پیش‌بینی شده و اجرای صحیح آن.
- توجه به حضور و غیاب کودکان و اعلام غیبت آنها به مسئول فنی مهدکودک.
- مراقبت از سلامت جسم و روان کودک؛ جدا کردن کودک بیمار از سایرین و اطلاع به مسئول فنی.
- اجرای صحیح برنامه تغذیه کودکان تحت مسئولیت، دادن غذا به کودکان شیرخوار و نوپا.
- نظارت بر چگونگی وضع بهداشت فردی کودکان.
- نظارت بر خواب و استراحت کودکان و کنترل شرایط لازم.
- طرح مسائل و مشکلات کودکان با مسئول فنی مهدکودک همراه با پیگیری آنها.
- گزارش فوری به مسئول فنی مهدکودک در صورت وقوع هرگونه کودک‌آزاری، قصور و غفلت.
- حضور در دوره‌های آموزشی مرتبط با حوزه فعالیت به تشخیص مسئول فنی مهدکودک.
آیا من می‌توانم مربی مهدکودک شوم؟
سازمان بهزیستی کشور برای مربی مهد کودک چندین شرط تعیین کرده است؛ شرایط عمومی‌ای مثل: داشتن تابعیت ایران، سلامت جسمی و روانی، عدم سوءپیشینه و عدم اعتیاد. همینطور محدوده سنی مربی را بین ۲۰ تا ۶۰ سال مشخص کرده است. این سازمان شرایط اختصاصی‌ای نیز برای مربی تعریف کرده که در مورد تحصیلات و آموزش دیدن مربی مهد کودک است:
- داشتن مدرک تحصیلی کاردانی یا بالاتر با اولویت رشته‌های مربی کودک و پیش‌دبستانی؛
- یا داشتن حداقل تحصیلات دیپلم و یک سال سابقه فعالیت در مهد کودک
- یا گذراندن دوره آموزشی در دوره‌های جهاد دانشگاهی و داشتن گواهینامه «مربی مهد کودک»
از کجا شروع کنم؟
همانگونه که پیشتر اشاره شد حداقل مدرک دیپلم برای شروع مربیگری مهد کودک نیاز است. اما اگر شما تجربه کاری حداقل یکساله ندارید، باید در دوره‌های آموزشی مربی مهدکودک شرکت کنید. در این دوره‌ها شما هم به صورت تئوریک و هم عملی با اصول مربیگری مهد آشنا می‌شوید؛ چند واحد درسی را می‌گذرانید و برای چند ماه در یکی از مهد کودک‌ها کارورزی می‌کنید. با گواهینامه مربی مهد کودک، به نسبت متقاضیان تجربی، شانس مناسبتری برای استخدام در مهدهای کودک خواهید داشت.
درس‌های دوره آموزشی مربی مهدکودک چیست؟
درس‌های دروه آموزشی مربی مهد کودک را می‌توان به صورت زیر دسته‌بندی کرد:
روانشناسی کودک:
- مطالعه روانشناسی عمومی کودک، آشنایی با انواع
- اختلالات رفتاری و عاطفی.
مهارت‌ها:
- آشنایی با اختلالات رفتاری و عاطفی
- شیوه‌های حل مساله
آموزش خلاقانه:
- استفاده از ابزارهای مختلف بازی و سرگرمی برای
- آموزش خلاقانه و مناسب کودک.
مهارت‌ها:
- آشنایی با بازی‌ها و اسباب‌بازی‌ها
- آشنایی با ابزارهای موسیقایی، هنری و خلاقانه
- قصه‌گویی
بهداشت و مراقبت:
- آشنایی عمومی با بیماری های مرتبط با کودکان.
- عملیات اورژانس برای وضعیت‌های اضطراری.
مهارت‌ها:
- بیماری‌های عمومی و پرتکرار کودکان
- کمک‌های اولیه و اورژانسی
- بهداشت فردی و محیطی
مفاهیم اجتماعی و دینی:
- مطالعه مسائل اجتماعی و دینی و اخلاقی و نحوه
- آموزش مناسب آنها به کودکان.
مهارت‌ها:
- شیوه‌های انتقال مفاهیم پیچیده به کودک
- پاسخ‌گویی مناسب به سوالات اساسی کودکان
نیاز شغلی مربی مهدکودک در کشور چقدر است؟
طبق آخرین برآوردها نزدیک به ۱۷ هزار مهد کودک از سازمان بهزیستی مجوز گرفته و در سطح کشور فعالند. از این تعداد حدود ۷ هزار و ۵۰۰ مهد روستامهد بوده، یک هزار و ۲۰۰ مهد در حاشیه شهرها فعالیت می‌کنند و مابقی مهدکودک‌های شهری هستند. مهدهای ایران معمولا کودکان زیر ۶ سال را تحت پوشش قرار می‌دهند؛ به طور دقیق‌تر سازمان بهزیستی روی کودکان سه تا پنج سال متمرکز است. مطابق تعاریف:
- عموما به کودکان کمتر از ۱۸ ماه «نوزاد یا شیرخوار» گفته می‌شود
- به خردسالان ۱۲ تا ۲۴ ماهه «نوپا» اطلاق می‌شود؛
- و کودکان ۲ تا ۵ ساله «نوباوه» در نظر گرفته می‌شوند.
سازمان بهزیستی معتقد است به ازای هر ۱۰ کودک شیرخوار، ۱۵ کودک نوپا، یا ۱۵ کودک نوباوه، یک مربی برای مهد کودک الزامی است. مسئولان کشور معتقدند تنها ۱۲ درصد از بچه‌ها به مهد می‌روند و مابقی کودکان هیچگاه در مهد حضور پیدا نمی‌کنند. شاید بتوان اینطور توجیه کرد که اکثریت مطلق مهدهای کشور خصوصی بوده و شهریه نسبتا زیادی می‌خواهند و این امکان برای خانواده‌ها وجود ندارد (تنها ۴۰ مهد دولتی در سرتاسر کشور وجود دارد). طبق سالنامه آماری سال ۹۷ سازمان بهزیستی حدود ۶۷۰ هزار کودک در سرتاسر کشور به مهد می‌رفتند (منظور مهدهای کودک مجاز و مجوزدار سازمان بهزیستی است). مطابق آمار همین سالنامه تا سال پیش بیشتر از ۵۲۰۰۰ مربی مهد در کشور وجود داشته و فعالیت می‌کردند که نشان‌دهنده موقعیت شغلی خوب مربی مهد کودک است. می‌شود گفت تقریبا به ازای هر ۱۲ تا ۱۳ کودک مهدرو یک مربی استخدام شده است.
ایران قصد دارد تا چند سال آتی تعداد کودکان مهدرو را به ۲۰ درصد و نزدیک استاندارد جهانی برساند؛ یعنی حدود ۸ درصد رشد. با این تفاسیر اگر تعداد کودکان مهدرو هر سال ۳۰ هزار تا بیشتر شود، می‌توان گفت سالانه به ۲۵۰۰ مربی جدید برای ورود به سیستم آموزشی و مهدهای کودک کشور نیاز خواهد بود.
از طرف باید در نظر داشت که این شغل عموما شغلی زنانه درنظر گرفته می‌شود و به ندرت مربی مهد کودک مرد جذب می‌شود مگر برای آموزش‌های خاص. با این تفاسیر اکثریت مطلق مربیان مهد زن بوده و طبیعتا فرصت‌های شغلی آینده نیز برای گروه زنان، مخصوصا زنان جوان و تحصیل کرده در نظر گرفته می‌شود.
پراکندگی شغلی مربی مهدکودک در سطح کشور چگونه است؟
میزان پراکندگی این شغل در کشور یکسان نیست. همانطور که گفته شد در حال حاضر درصد کمی از کودکان به مهد کودک می‌روند و مابقی از این شرایط محروم هستند. تقریبا همه مهدها خصوصی بوده و امکان پرداخت شهریه‌های کلان برای خانواده‌ها وجود ندارد. این وضعیت شرایط را به گونه‌ای رقم زده که حتی در شهر تهران هم فقط ۱۵ درصد از کودکان به مهد می‌روند. به این نکته هم باید توجه شود که آمار فقط برای مهدهای مجاز بهزیستی قابل استناد است و وضعیت مهدهای غیرمجاز قابل بررسی نیست. تعداد مهدهای غیرمجاز چند برابر مهدهای مجاز است ولی نه تعداد مربیان آنها مشخص است، نه تعداد کودکان‌شان و نه حتی شهریه آنها.
نمودار زیر تعداد مهدکودک‌های کشور را به تفکیک استان نشان می‌دهد:
سیستان و بلوچستان، خراسان رضوی و فارس بیشترین تعداد مهدکودک را در سرتاسر کشور با بیشتر از ۱۰۰۰ مهد دارند. تعداد کمی از استان‌ها بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ مهد دارند. مهدکودک‌های بیشتر استان‌های کشور بین ۲۰۰ تا ۵۰۰ مهد است که این استان‌ها در سرتاسر کشور پراکنده‌اند. کمترین مهدها مربوط به استان‌ها مرکزی کشور است که کمتر از ۲۰۰ مهد را در خود جای داده‌اند. قم با ۸۴ مهد با اختلاف کمترین تعداد مهدکودک کشور را دارد.
خراسان رضوی بیشترین تعداد کودک مهدرو را با بیشتر از ۸۰ هزار کودک دارد. پس از آن، تهران و آذربایجان شرقی با بیشتر از ۴۰ هزار کودک مهدرو قرار دارند. پس از این استان‌ها هم استان‌های فارس و اصفهان و خوزستان با تقریبا ۴۰ هزار کودک، بیشترین تعداد کودکان مهدروی کشور را دارند. کمترین تعداد هم به استان‌های قزوین، قم، زنجان و مرکزی تعلق دارد که در هر کدام از این استان‌ها کمتر از ۱۰ هزار کودک به مهد می‌روند.
درآمد مربی مهدکودک چقدر است؟
عموما دستمزد مربیان مهد خیلی زیاد نیست و رشد زیادی ندارد. با اینکه این کار ساعاتی طولانی دارد و توجه و دقت و صبر بالایی می‌طلبد، ولی میزان حقوق پرداختی به مربی متناسب با شرایط و فشار کاری‌اش نیست. با این وجود مربیگری مهد کودک، شغلی نسبتا رضایتبخش به شمار می‌رود و یکی از دلایلی که متقاضیان مربیگری مهد کودک را انتخاب می‌کنند و با تمام سختی‌ها ادامه‌اش می‌دهند، شوق کار با کودکان است.
مربی مهد کودک بسته به تجربه، میزان تحصیلات و مهارت هایی که دارد و همینطور شهر، محل مهد کودک و تعداد کودکان دستمزد متفاوتی می‌گیرد. مربی تمام‌وقتی که مدرک لیسانس مرتبط یا گواهینامه مربی مهد کودک دارد، مهارتی مثل زبان انگلیسی داشته باشد و بتواند تدریس کند، در مهد کودک‌های محله‌های مرفه نشین تهران دستمزد به مراتب مناسبتری از یک مربی روستا مهد یا مهد حاشیه شهری که دیپلم دارد می‌گیرد.
مربی تمام وقت باید از شنبه تا پنج شنبه از صبح تا عصر سر کار حاضر باشد. مربیان پاره‌وقت چند روز در هفته یا شیفت خاصی در روز به مهد می‌آیند. دستمزد بالاتر مربوط به مربیان تمام‌وقت مهدهای شهری است که مهارت‌های بیشتری مثل دانستن زبان خارجی و هنرهای خاص دارند. کمترین دستمزد مربوط به مربی مهد کودک پاره‌وقت یا روستامهد یا از این قبیل است.
