اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) و مشکلات خواب
اختلال بیش فعالی – نقص توجه (ADHD) و مشکلات خواب یکی از مسائلی است که همواره در پزشکی مورد تحقیق و بررسی قرار داشته است. چرا که یک آدم نرمال، به ۷ الی ۹ ساعت خواب در روز نیاز دارد. اما بر اساس مشاهدات انجام شده در خصوص افرادی که بیش فعالی مبتلا هستند، مشخص شده که این افراد نه تنها خیلی سخت به خواب می‌روند، بلکه برای در خواب ماندن نیز با مشکلات متعددی روبه‌رو هستند.
درمان این اختلال در افراد مبتلا به این بیماری اهمیت زیادی دارد. چرا که در صورتی که فرد خواب کافی نداشته باشد، علائم بیماری در وی شدت گرفته و آسیب زیادی به زندگی اجتماعی و روزانه فرد وارد می کند. بر اساس مطالعاتی که تا کنون انجام شده است، حدود ۶۷% از افرادی به ADHD مبتلا هستند، از مشکلات خواب در شب رنج می‌برند.
اما مسئله‌ای که در ادامه این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم این است که ارتباط بین اختلال بیش فعالی – نقص توجه و مشکلات خواب چیست و چگونه می‌توان این مشکل را حل کرد.
چگونه اختلال بیش فعالی – نقص توجه باعث بی خوابی می‌شود؟
درگیری‌های فکری روزانه به طور معمول باعث ایجاد مشکلات خواب در شب می‌شود. اما در صورتی که فرد به اختلال بیش فعالی – نقص توجه مبتلا باشد، این مشکلات می‌توانند با شدت بیشتری در فرد ظهور کنند.
اما چه چیزی باعث می‌شود که این دسته از افراد، بیشتر از سایرین با این مشکل دست‌وپنجه نرم کنند؟
حواسی پرتی، یکی از مشکلات رایجی که در درصد زیادی از افرادی که به بیش فعالی مبتلا هستند، دیده می‌شود؛ حواس‌پرتی است. بسیاری از این دسته از افراد به راحتی قادر به برنامه‌ریزی و اجرای یک پروژه نیستند. به همین خاطر آرام کردن ذهن آشفته‌شان به هنگام خواب، کار دشواری است.
داروهای مصرفی را می‌توان یکی دیگر از عوامل مؤثر در ارتباط اختلال بیش فعالی – نقص توجه (ADHD) و مشکلات خواب در نظر گرفت. مکانیسم عملکرد کلی این داروها به گونه‌ای است که شما را در هوشیارترین حالت ممکن نگهدارند. بنابراین می‌توان تأثیر این داروها را بیش از هر نوع کافئین مانند قهوه ، چای ، نوشابه و شکلات در نظر گرفت.
تغییرات شرایط خلق‌وخویی یکی دیگر از مواردی است که موجب ایجاد اضطراب و افسردگی در فرد و در نتیجه مشکل خواب در وی می‌شود.
اختلالات خواب در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی – نقص توجه
یکی از مواردی که هنگام تشخیص اختلال بیش فعالی – نقص توجه در افراد حتماً باید بررسی شود، اختلالات خواب می‌باشد. برخی از رایج‌ترین اختلالات خوابی که در این دسته از افراد به وفور مشاهده می‌شود، عبارت است از:
اختلالات خواب شبانه‌روزی
در طی شبانه‌روز، بدن نسبت به میزان نوری که دریافت می کند، هورمون‌های مختلفی ترشح می‌نماید. اما گاهی اوقات بدن نمی‌تواند با این تغییرات هماهنگ شده میزان تولید هورمون‌ها مانند ملاتونین دچار تغییر می‌شود. در نتیجه بدن برای به خواب رفتن با مشکل روبه‌رو می‌شود. این مشکل زمانی شدت پیدا می کند که فرد مدام در معرض نور مصنوعی مانند لپ‌تاپ، تبلت، تلفن همراه و … قرار بگیرد.
آپنه خواب (apnea)
مشکل تنفس در خواب یکی از دیگر از مواردی است که زندگی افراد مبتلا به بیش فعالی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. آپنه خواب یکی از انواع اختلالات خواب در نظر گرفته می‌شود که حدود ۳ درصد از افراد معمولی و ۲۵ درصد از افرادی که به بیش فعالی مبتلا هستند، از آن رنج می‌برند.
مشکلات تنفس در خواب، نه تنها موجب افت کیفیت خواب در شب می‌شود، بلکه فرد را در زمانی که کاملاً برای استراحت در نظر گرفته شده است، کاملاً خسته می کند. بنابراین در صورتی که خروپف می‌کنید و یا هنگام خواب به سختی نفس می‌کشید، حتماً در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک متخصص مراجعه نمایید.
سندرم پاهای بی‌قرار (RLS)
علائم این بیماری شامل احساس درد در اندام و تمایل شدید به حرکت پاها در هنگام خواب است. بعضی از افراد این احساس را مشابه با کشیده شدن، لرزیدن ، درد و خارش توصیف می‌کنند. در حدود ۲٪ از کل افراد و ۴۴٪ از مبتلایان به ADHD دارای RLS هستند.
روش‌های درمان اختلالات خواب در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی – نقص توجه
هنگامی که صحبت از اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و مشکلات خواب می‌شود، اولین کاری که باید انجام دهید، این است که سریعاً پزشکتان را در جریان قرار دهید. چرا که ممکن است در برخی موارد، با تغییر در نسخه تجویز شده، این مشکل حل شود. در برخی موارد نیز پزشک می‌تواند با در نظر گرفتن سایر عوامل احتمالی، بهترین روش درمان را به شما پیشنهاد دهد.
در صورتی که پزشک تشخیص دهد هیچ عامل خارجی دیگری در اختلال خواب شما نقش ندارد، پس عوارض ADHD در ایجاد این مشکل، مقصر هستند! در این شرایط می‌توانید از رویکردهای زیر جهت درمان این مشکل استفاده نمایید:
- از خوابیدن ۴ ساعت قبل از خواب شب خودداری کنید.
- ۴ ساعت قبل از خواب از نوشیدن کافئین خودداری کنید.
- از یک الگوی منظم برای خوابیدن در شب استفاده کنید.
- یک اتاق راحت و تاریک را برای خواب انتخاب نمایید.
- هنگام خواب از تماشای تلویزیون و یا کار با تلفن همراه خودداری کنید.
رابطه اختلال بیش فعالی – نقص توجه و استرس چیست؟
یکی از مهم‌ترین مواردی که در خصوص اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و مشکلات خواب باید بررسی شود، این است که آیا ADHD باعث ایجاد استرس می‌شود یا نه!؟ و یا بالعکس، آیا استرس می‌توان باعث شدت پیدا کردن ADHD شود؟
جای تعجب نیست که شخص مبتلا به ADHD ممکن است استرس بیش از حد را نیز تجربه کند. علائم ADHD مانند عدم تمرکز، عدم توانایی در برنامه‌ریزی و … می‌تواند منجر به احساس سرخوردگی در فرد شود. بنابراین سایر عوارض ناشی از این بیماری علاوه بر استرس عبارت هستند از:
- افسردگی
- افکار منفی
- اضطراب
- مشکلات خواب
بر اساس آنچه که بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند، صرف نظر از اینکه علت و معلول کدام است، بهتر است استرس در افرادی که بیماری بیش فعالی مبتلا هستند، سریعاً درمان شود.
اهمیت درمان استرس در بیماران اختلال بیش فعالی – نقص توجه چیست؟
در بسیاری از موارد، استرس در افراد معمولی باعث می‌شود که متمرکز شده و عملکردشان بهبود پیدا کند. اما گاهی اوقات، این استرس عملکرد شما را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. خصوصاً اگر برای مدت زمان طولانی همراه فرد باشد، خطر افسردگی و بیماری قلبی را در افراد افزایش دهد.
روش‌های کنترل استرس در افراد مبتلا به اختلال بیش فعالی – نقص توجه چیست؟
تمامی افرادی که به بیش فعالی مبتلا هستند، می‌توانند از طریق روش‌های مختلف، سطح استرسی که روزانه متحمل می‌شوند را کنترل نمایند. چرا که با توجه به مطالب گفته شده، ارتباط زیادی بین اختلال بیش فعالی – نقص توجه (ADHD) و مشکلات خواب و استرس وجود دارد. ساده‌ترین تکنیک‌های توصیه شده در این خصوص عبارت هستند از:
دنبال کردن برنامه درمان ADHD
صرف نظر از اینکه درمان شما با دارو و یا از طریق جلسات درمانی انجام می‌شود یا نه، حتماً مطابق با آنچه که پزشک توصیه کرده است، عمل کنید.
مهارت‌های مدیریت استرس را بیاموزید
می‌توانید مهارت‌هایی را برای مقابله مؤثرتر یا به حداقل رساندن استرس بیاموزید. برخی از این مهارت‌ها عبارت هستند از:
- جلوگیری از قرارگیری در موقعیت‌های استرس‌زا
- توسعه مهارت‌های حل مسئله
- بهبود مهارت‌های ارتباطی
- یادگیری صحبت کردن در مورد خود و نیازهای خود (دفاع از خود)
یادگیری تکنیک‌های مراقبه و آرامش
با استفاده از این تکنیک‌ها، می‌توانید حتی اگر در یک شرایط پر استرس قرار گرفتید، به خوبی شرایط روحی و روانی خود را مدیریت کنید.
شرکت در فعالیت‌های استرس زدا
با انجام برخی از فعالیت‌های متنوع، مانند فعالیت‌های ورزشی، فرد به سادگی می‌تواند از استرس خواسته یا ناخواسته‌ای که متحمل شده، رها شود.
یادگیری کنترل شرایط ناخواسته
برخی از کودکان و نوجوانانی که بیش فعال هستند، غالباً قادر به کنترل احساسات خود نیستند. به همین خاطر، برای کنترل اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و مشکلات خواب و استرس در آن‌ها، باید برنامه‌های منحصر به فردی جهت آموزش تکنیک‌های مدیریت شرایط بحرانی در نظر گرفته شود.
حفظ سلامتی کلی جسمانی و روانی
هرچه که وضعیت سلامت کلی خود را در وضعیت بهتری قرار دهید، می‌توانید در شرایط استرس‌زا، خیلی بهتر عمل کنید. مهم‌ترین نکاتی که در این خصوص باید به خاطر داشته باشید عبارت هستند از:
- کاهش مصرف کافئین یا نیکوتین
- رعایت رژیم غذایی سالم و متعادل
- انجام تمرینات ورزشی به صورت منظم
- عدم استفاده از مواد مخدر و الکلی
- داشتن خواب کافی
شرکت در جلسات مشاوره درمانی
دوستان و خانواده افرادی که به اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و مشکلات خواب و استرس مبتلا هستند، در بهبود شرایط زندگی این دسته از افراد نقش مهمی ایفا می‌کنند. اما در صورتی که فرد به هر دلیل قادر به برقراری ارتباط مؤثر با این اشخاص نیست، باید به صورت منظم در جلسات مشاوره درمانی شرکت کند.
ارتباط بین افسردگی و اختلال بیش فعالی – نقص توجه (ADHD) چیست؟
گاهی اوقات اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و افسردگی به صورت هم‌زمان در فرد مشاهده می‌شود. ADHD همان‌طور که گفته شد، به عنوان یک اختلال مغزی در نظر گرفته می‌شود که به اتمام رساندن امور مختلف را برای افراد مشکل می‌سازد. اما افسردگی، مسئله‌ای متفاوت از این اختلال می‌باشد. در افسردگی فرد به طور متوسط هر دو هفته یک بار، دچار احساسات غم و ناامیدی می‌شود.
بر اساس آمار موجود، حدود ۳۰ درصد از کودکانی که از اختلال بیش فعالی – نقص توجه رنج می‌برند، دچار افسردگی شدید نیز می‌شوند. اما ارتباط بین این دو بیماری چیست!؟
مهم‌ترین نکته‌ای که در خصوص این دو بیماری باید به آن توجه داشت این است که این دو بیماری تا حد زیادی علائم مشابه با همی دارند. به عنوان مثال، مشکل در تمرکز، یکی از مواردی است که در هردو یکسان است.
علاوه بر این، زمانی که فرد از داروهای ADHD استفاده می کند، گاها دچار اختلالاتی نظیر تغییر در اشتها و میزان خوب نیز می‌شود. که بر حسب اتفاق، این دو مورد نشانه‌هایی از افسردگی نیز می‌باشند.
بنابراین، در صوتی که علائم اختلال بیش فعالی – نقص توجه در فرد زیاد باشد، احتمال اینکه دچار افسردگی نیز شود، وجود دارد. در این شرایط، فرد در برقراری ارتباط با دیگران، حتی اعضای خانواده و دوستان نیز دچار مشکل می‌شود.
گرچه رابطه دقیق بین اختلال بیش فعالی – نقص توجه و افسردگی هنوز مشخص نشده است، اما قطعاً بدون تأثیر به روی یکدیگر نیستند.
درمان اختلال بیش فعالی – نقص توجه (ADHD) و افسردگی
درمان هر دو بیماری معمولاً شامل ترکیبی از دارو و شرکت در جلسات با یک درمانگر است. اینکه روند درمان این دو بیماری به صورت هم‌زمان با هم چگونه آغاز می‌شود، به شرایط فرد بستگی دارد.
به طور کلی، داروهایی که برای درمان اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) تجویز می‌شوند، باعث تقویت تولید مواد شیمیایی در مغز می‌شوند. در نتیجه عملکرد کلی فرد در تحصیل و یا محل کار بهبود پیدا می کند. اما در برخی موارد، عوارض این داروها می‌تواند موجب اختلال در خواب و اشتهای فرد شود.
از طرف دیگر داروهای ضد افسردگی، از جمله داروهایی هستند که معمولاً طی چندین هفته اثرات خود را نشان می‌دهند. مهم است بدانید که عوارض دارویی برخی از داروهای ضد افسردگی، شامل تقویت حس خودکشی در فرد می‌شود.
البته لازم به ذکر است که تعدادی داروی محدود نیز وجود دارد که به صورت هم‌زمان می‌تواند هم به صورت محرک و هم به صورت داروی ضد افسردگی عمل کند.
